ภูมิคุ้มกัน Nk cell หรือ Natural Killer cell. คืออะไร?

มีคนจำนวนมากไปฉีดวัคซีน หรือไปฉีดสารบางอย่าง  หรือไปฉีดเซลล์ที่เลี้ยงมาที่เชื่อว่าเป็น NK cell โดยตรง เพื่อเพิ่มจำนวน NK cell หรือ natural killer cell ในร่างกาย    ด้วยความเชื่อและเข้าใจว่าจะทำให้ภูมิคุ้มกันร่างกายดีขึ้น  สามารถฆ่าศัตรูหรือสิ่งแปลกปลอม  โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เซลล์ผ่าเหล่าหรือกลายพันธุ์ที่อาจพัฒนาไปเป็นเซลล์มะเร็งต่อไป

NK cell เป็นภูมิคุ้มกันกลุ่มที่หนึ่ง ที่เรียก innate immunity เกิดขึ้นมาแต่กำเนิด   ไม่ได้ถูกสร้างจากสิ่งแปลกปลอมหรือเชื้อโรคที่มา

กระตุ้น    เป็นเม็ดเลือดขาว ชนิดหนึ่งที่ลอยอยู่ในกระแสเลือดตลอดเวลาเหมือนทหารลาดตระเวน

ข้อดี  คือ โจมตีสิ่งแปลกปลอมหรือเชื้อโรคทุกอย่างที่เกิดขึ้นหรือเข้ามาในร่างกายได้ทันที  ไม่ต้องรอให้สร้าง  มักจะโจมตีเชื้อไวรัส  และเซลล์มะเร็งที่เกิดขึ้นในร่างกาย

ข้อเสีย  ประสิทธิภาพต่ำกว่า ไม่มีความจำเพาะเจาะจง  และไม่มี memmoty

การทำลายเชื้อโรคของ NK cell ไม่เหมือนเม็ดเลือดขาวตัวอื่น  มันเป็นทหารกองสุดท้ายที่เข้ามาต่อสู้เมื่อทหารหน่วยอื่น แพ้หมดแล้ว

มันไม่ได้กลืนหรือกินเชื้อโรคเข้าไป  เหมือนเม็ดเลือดขาวที่ชื่อ Neutrophile. และ  Macrophage. แต่จะส่งสัญญาณบังคับให้เซลล์ที่ติดเชื้อและแย่แล้ว   หรือเซลล์กลายพันธุ์ที่บังเอิญเกิดขึ้น   ฆ่าตัวตายไปเอง    เราเรียกขบวนการฆ่าตัวตายของเซลล์แบบนี้ว่า  apoptosis     เชื้อไวรัสที่เกาะกินอยู่ในเซลล์ก็จะตายไปด้วย

ในกรณีเซลล์มะเร็ง  เป็นเซลล์ปกติที่กลายพันธุ์ไปจนผิดรูปร่างและคุณสมบัติไปจากเดิม จึงถูกชี้ว่าเป็นสิ่งแปลกปลอม จึงสั่งให้เซลล์เม็ดเลือดขาวต่างๆเข้ามาทำลาย   รวมทั้ง NK cell ด้วย   กรณีโรคพุ่มพวงก็เป็นกลไกคล้ายกัน  ด้วยสาเหตุอะไรไม่ทราบ มันมาชี้ว่าเซลล์ปกติชนิดหนึ่งเป็นสิ่งแปลกปลอม  จึงเกิดขบวนการทำลายเซลล์ปกติขึ้นมา

เมื่อเซลล์ตายก็จะถูกแทนที่ด้วยพังผืด  ถ้าเกิดพังผืดมากๆ อวัยวะนั้นก็ทำงานไม่ได้  ถ้าหลายๆอวัยวะทำงานไม่ได้ จะเกิดภาวะ multiple organ failure. คืออวัยวะจำนวนมากทำงานไม่ได้  เราก็จะตาย  ดังเช่นเกิดในคนไข้โควิดที่อาการรุนแรง

ในฐานะที่ผมเป็นทหารบก  การรบที่จะชนะ จะต้องมีกองทัพที่ประกอบด้วยสัดส่วนทหารที่เหมาะสม  มีทหารราบ รถถัง ปืนใหญ่  พลาธิการคอยส่งเสบียงและอาวุธสนับสนุน  มีหน่วยแพทย์คอยรักษาทหารบาดเจ็บ   มีเครื่องบินช่วยทิ้งระเบิด  มีทหารเสนาธิการกลุ่มหนึ่งคอยวางแผนการรบ   เฉกเช่นเดียวกับการดูแลรักษาผู้ป่วยให้ได้ผล ต้องทำงานร่วมกันในแพทย์ผู้เชี่ยวชาญแต่ละสาขาในสัดส่วนที่เหมาะสม

ภูมิคุ้มกันร่างกายจะทำงานได้ดีนั้น  สัดส่วนของเม็ดเลือดขาวแต่ละชนิด ที่เกิดมาพร้อมมนุษย์ ได้ถูกกำหนดโดยธรรมชาติแล้ว  เพื่อให้ทำงานได้ดีที่สุด  การไปเพิ่มจำนวนเม็ดเลือดขาวชนิดใดชนิดหนึ่งจนสัดส่วนผิดจากที่ธรรมชาติกำหนด   ไม่น่าจะเกิดการทำงานร่วมกันที่ดี

สัดส่วนของทหารที่เหมาะสมเท่านั้นจึงทำให้รบชนะ ถ้ามีทหารรถถังมากกว่าทหารราบมากๆสัดส่วนผิด  ยุทธวิธีก็พลอยผิดไปด้วย

ไม่เคยมีงานวิจัยใดๆ บอกว่าการมี NK cell จำนวนมากกว่าปกติ จะทำให้ระบบภูมิคุ้มกันทั้งหมดของร่างกายดีขึ้น

การเพิ่มจำนวน NK cell สามารถทำได้ง่ายและพิสูจน์ได้ง่าย   แต่การพิสูจน์ว่าจะทำหน้าที่ได้ดีขึ้นนั้นทำได้ยากมาก  คงต้องติดตามคนไข้ระยะยาวดูว่า  มีการติดเชื้อไวรัสน้อยลงไหม และเป็นมะเร็งน้อยกว่าประชากรทั่วไปในสังคมนั้นไหม

ถ้าภูมิคุ้มกันระบบแรกที่เกิดจากเม็ดเลือดขาวสู้ไม่ไหว  มันจะส่งข่าว ไปยังภูมิคุ้มกันระบบสองที่เป็นเม็ดนำ้เหลืองให้ผลิตภูมิคุ้มกันออกมาช่วยทันที เรียกระบบสองว่า adaptive immunity  ใช้เวลาในการสร้าง 5-21 วัน แล้วแต่ความแข็งแรงของร่างกาย  ภูมิคุ้มกันระบบนี้ตัวที่เรารู้จักดี  และทำการตรวจวัดบ่อยๆคือ antibody หรือ immunoglobulin (Ig) นั่นเอง

ภูมิคุ้มกันระบบสองนี้จะมีประสิทธิภาพสูงกว่า   สร้างเพื่อทำลายเชื้อโรคที่เข้ามาและได้รับข่าวไปเท่านั้น  คือมันมีความจำเพาะเจาะจงสูง    ข้อดีอีกอย่างคือมันสร้าง memory cell ขึ้นมาด้วย  ที่จะจดจำ เชื้อโรคชนิดนั้นได้  ตลอดจนวิธีสร้างภูมิคุ้มกันระบบสอง   ในคราวหน้าถ้ามีการติดเชื้อเดิม  จะถูกจดจำอย่างรวดเร็วว่าเป็นศัตรู และสร้างภูมิคุ้มกันระบบสองจากเม็ดนำ้เหลืองขึ้นมาอย่างรวดเร็ว   คุณสมบัติอันนี้ทำให้เราใช้มาสร้างวัคซีนเพื่อป้องกันโรค

เซลล์ภูมิคุ้มกันที่ผลิตจากเม็ดนำ้เหลือง มีตัวหนึ่งที่มีการทำงานแบบเดียวกับ NK cell แต่มีประสิทธิภาพสูงกว่าเรียกว่า T cell cytotoxicity

เซลล์มะเร็งแข็งแรงมากมีระบบป้องกันตัวมากมายทำให้ภูมิคุ้มกันร่างกายไม่สามารถฆ่าได้  ต้องไปทำลายระบบป้องกันตัวมันก่อน ถ้าถูกทำลายแล้วจะฆ่าโดยง่าย  การค้นพบระบบป้องกันตัวของมะเร็งนี้ทำให้แพทย์จากอเมริกาและญี่ปุ่นได้รางวัลโนเบล  ทำให้สามารถคิดค้นยาที่ฆ่ามะเร็งได้ด้วยระบบภูมิคุ้มกัน  ที่เรียก Immunotherapy ที่มีขายในประเทศไทยแล้ว

ระบบป้องกันตัวเองของมะเร็งที่ค้นพบมีแนวคิดง่ายๆ  คือ

1. ปลอมตัวเป็นเซลล์ปกติ ทำให้ร่างกายบอกไม่ได้ว่าเป็นเซลล์ผิดปกติหรือสิ่งแปลกปลอม ยาจะไปทำลายสิ่งที่ปลอมตัวออกมา
2. มะเร็งปล่อยสารไปยับยั้งภูมิคุ้มกันที่จะมาฆ่า มะเร็ง ยาจะไป block สารนั้น